وب سایت دکتر رامین قاسمی اصل

تهویه در ساختمان به سه هدف صورت می‌گیرد:

1-تامین هوای تازه برای ساکنین

2-افزایش نرخ از دست‌دادن حرارت و تبخیر در بدن

3-خنک کردن محیط داخل ساختمان به وسیله تعویض هوای خنک بیرون با هوای گرم درون

جابجایی هوای ساختمان به منظور تهویه می‌تواند به‌طور مصنوعی و با کمک وسایلی همچون پنکه یا فن‌کویل انجام شود. اما این جابجایی به دو روش طبیعی نیز قابل انجام است: کوران طبیعی و همرفت.

کوران طبیعی

ایجاد پنجره‌های مقابل هم در بنا که یکی رو به جریان باد بیرون و دیگری پشت به باد است، سبب هدایت باد به درون ساختمان می‌شود.

در بسیار از شهرهای کویری جهان به‌طور سنتی، از بادگیر برای هدایت جریان باد به درون خانه‌ها استفاده می‌شود. دو عامل سبب شده که در این مناطق به‌جای بهره‌گیری ساده از پنجره‌ها و درها برای ایجاد کوران، باد‌گیرهای متنوع طراحی و ساخته شود. اول آن‌که در این مناطق خشک، باد در سطح زمین همیشه با غبار و خاک همراه است. و دیگر این‌که وجود پنجره‌های متعدد، سبب هجوم تابش خورشید به درون بنا می‌شود.

خانه‌های اعیانی مناطق کویری ایران، معمولا سردابی دارد که در قسمت شمالی خانه (تابستان نشین) قرار گرفته است و حوضی در میان آن قرار دارد. با کمک کانال‌هایی که باد باد‌گیرها را به پایین هدایت می‌کند، جریان هوا بر روی سطح آب می‌وزد و خنکی دلنشینی پدید می‌آورد. این قسمت از خانه به حدی خنک است که به جز ساعات گرم بعدازظهر، انسان در آن سردش می‌شود.

جریان‌های همرفتی(جابجایی)

مواقعی که هوای درون ساختمان کمی گرم‌تر از هوای بیرون است، دو دریچه که در پایین ترین و بالاترین نقاط ساختمان نصب می‌شوند، جریان همرفتی را از بیرون به درون ساختمان سبب می‌شوند. این پدیده را در معماری، با عنوان "‌اثر دودکش‌" می‌شناسند. مقدار گرمایی که در این روش از داخل خانه به بیرون منتقل می‌شود، به سرعت و غلظت جریان هوا، اختلاف دمای بیرون و درون، اختلاف ارتفاع دریچه‌های بالا و پایین و اندازه دریچه‌ها وابسته است.

حتی اگر تبادل هوا با بیرون خانه صورت نگیرد، جریان هوا می‌تواند در داخل بنا ایجاد شود. هوای گرم داخل بنا رو به بالا حرکت می‌کند و جریان خفیف همرفتی ایجاد می‌کند.

اگر ارتفاع ساختمان زیاد باشد و مسیر جریان هوا میان طبقات مختلف باز باشد، جریان همرفتی بهتر و موثرتر خواهد بود.

بعضی ساختمان‌ها طوری طراحی می‌شوند که به روش طبیعی، اختلاف دما میان دو بخش ایجاد شود. در این ساختمان‌ها با تعبیه کانال‌هایی برای جریان هوا، جریان‌های بزرگ همرفتی در تمام ساختمان و میان طبقات ایجاد می‌شود و شرایط آسایش ساکنین را فراهم می‌کند.

بهترین نمونه استفاده از این روش در کشور ما، در استان گیلان به چشم می‌خورد: بلندی غیرعادی شیروانی خانه‌ها در بخش شرقی دلتای سفید‌رود، نقش موثری در ایجاد جریان هوا درون بنا دارد. این خانه‌ها معمولا در دو طبقه ساخته می‌شوند. توجه کنید که بلندی ساختمان نسبت به قاعده کوچک آن، فرمی کاملا متفاوت به بنا داده‌ است.

اتاق‌ها در هر دو طبقه با ایوان سرتاسری محاصره شده است و شیروانی بلند و پرشیب خانه، ایوان‌های طبقه بالا را کاملا پوشانده است. اختلاف دمای بالا و پایین ساختمان، که به سبب سایه در قسمت‌های بالایی ایجاد شده است، جریان همرفتی را در خانه سبب می‌شود. شیروانی بلند بنا با افزایش ارتفاع ساختمان، این جریان را آسان می‌کند.

از سوی دیگر فضای ایجاد‌ شده در میان ایوان‌ها و شیروانی و نیز راه پله‌های داخل ساختمان، مسیر حرکت و عبور هواست.