آیا در امور مهندسی که ریشه در هندسه، ریاضی و جبر دارد، می‌توان مفهومی به نام اخلاق هم متصور شد؟ آیا اخلاق مهندسی به معنای انجام محاسبات و ترسیم نقشه با رعایت اصول اخلاقی است؟ اگر اخلاق حرفه‌ای، نقشی در امور مهندسی داشته باشد، این نقش بیشتر بازدارنده است یا پیش برنده؟ در همایش «مدیریت اخلاق و اخلاق مدیریت» در جامعه مهندسان مشاوران ایران که با حضور وزیر راه و شهرسازی و جمعی از مهندسان برگزار شد سخنران اصلی بخش افتتاحیه همایش «مدیریت اخلاق و اخلاق مدیریت» وزیر راه و شهرسازی بود که پاشنه آشیل بزرگ توسعه را اخلاق حرفه‌ای عنوان و اظهار کرد: صحبت های امروز من شاید از جهاتی فایده‌ای ندارد زیرا پایه‌ای است اما اگر تاثیرات اندکی هم داشته باشد بسیار موثر خواهد بود.
وی سخنانش در همایش را به سه بخش تقسیم کرد: مفهوم اخلاق و اخلاق حرفه‌ای؛ ضرورت تفکیک حوزه عمومی از حوزه خصوصی و شخصی؛ امید به‌عنوان محصول اخلاق.
اخلاق حرفه‌ای مهندسان
دکتر آخوندی در بخش نخست سخنانش در خصوص مفاهیمی چون استقلال، آزادی، عدالت و اخلاق که در دنیای مدرن بسیار مهم هستند، گفت: در جامعه به‌کرات در مورد اخلاق صحبت شده اما اينكه اخلاق در دنياي مدرن چيست در جامعه و حتي در دانشگاه‌ها كمتر صحبت شده و در مورد آن اجماعی وجود ندارد.
وی اخلاق را مجموعه‌ای از اصول و ارزش‌ها كه در جامعه می‌تواند تعادل و سازگاري رفتاري ايجاد كند، تعریف کرد و افزود: برخي اخلاق را فردي و شخصي و معادل با «ادب» می‌دانند و كسي را كه ادب را رعایت می‌کند، از الفاظ ركيك استفاده نمی‌کند و جلوي ديگران بلند می‌شود با اخلاق می‌شمارند و برخي ديگر ازخودگذشتگی و بخشش را در حوزه اخلاق می‌دانند.
وزیر راه و شهرسازی با بیان اینکه در دنياي مدرن اين مسائل در حوزه اخلاق طبقه‌بندی نمی‌شوند، تاکید کرد: ما با ورود به دنياي مدرن مفهوم اخلاق را باز تعريف نكرديم.
تفکیک حوزه عمومی از حوزه خصوصی
وی با تعریف مفهوم شهروند، وارد بخش دوم سخنانش در دو حوزه متفاوت عمومی و شخصی شد و گفت: در دنيا مفهوم بنيان برافكنی به نام شهروند به وجود آمده كه آثارش در تمام رفتار روزمره و زندگي اجتماعي، اقتصادي و جنبه‌های ديگر زندگي وجود دارد.
وزیر راه و شهرسازی با بیان اینکه آزادی فقط آزادی بیان نیست و اصلی‌ترین بحث در حوزه شهروندی آزادی محسوب می‌شود، تصریح کرد: پذیرش آزادی فردی بحثی پیچیده است. به‌عنوان مثال آزادی در انتخاب مسکن، آزادی در شغل یا آزادی در دین، بیان یا گفتگو.آخوندی تاکید کرد: در حوزه‌های مهندسی یکی از کارهایی که می‌کنیم این است که به شکل ظریفی افراد را محدود کرده و آنها را گرایش می‌دهیم به سمتی که انتخاب آنها یا به صفر برسد یا خیلی محدود شود.
وی افزود: آیا می‌توانیم به ازای از دست دادن استقلال، آزادی را از دست دهیم یا بالعکس؟ این موضوع مهمی است و در کارهای مهندسی ترجیح می‌دهیم در مقاطعی موضوعی را فدای موضوع دیگری کنیم.
دکتر آخوندی گفت: یکی از کارهایی که انجام می‌دهیم این است که ترجیحات خودمان را به‌عنوان ترجیحات جامعه تحمیل کرده و اسم آن را ارتقای مهندسی و دانش می‌گذاریم، خيلي ساده از كنار اخلاق عبور می‌کنیم و هنوز اخلاق را وارد سپهر عمومي نکرده‌ایم.
آخوندي گفت: در حوزه «عدالت» بحث پیچیده‌ای وجود دارد، مخصوصاً وقتي بااخلاق مواجه می‌شود و در تعارض با آن قرار می‌گیرد كه تضادي كلاسيك است. مثلاً خسارت تصادف با وسايل گذاشته‌شده در خيابان كه مربوط به كارگاهی ساختماني است به عهده چه كسي است؟ اگر بيمه بدنه خودرو، خسارت ماشين و هزينه درمان كارگر ساختماني را بدهد شما را تقبيح نمی‌کنند و حتي تشويق می‌کنند، درحالی‌که هزينه كس ديگري كه مقصر حادثه بوده را بیمه‌گذاران پرداخت کرده‌اند!
وزير راه و شهرسازي ابراز داشت: در اين مثال شما با مجموعه‌ای از مفاهيم اخلاق، عدالت و حقوق شهروندی مواجه می‌شوید و عدالت اين است كه اگر شما مقصر نيستيد به‌هیچ‌وجه نبايد خود را مقصر جلوه دهيد.
وي تاكيد كرد: ما نياز داريم سپهر عمومي اخلاق را از سپهر خصوصي تفكيك كنيم، چون به نام يكي وارد حوزه ديگري شدن کاملاً غیراخلاقی است و ما در حوزه اخلاق دچار تناقض شده‌ایم.
دولت و اخلاق
دکتر آخوندی در بخش دیگری از صحبت‌های خود به بیان رابطه بین دولت و اخلاق پرداخت و با بیان اینکه بررسی ارتباط اخلاق با دولت بسیار مهم است، گفت: باید دقت کنیم که اگر در مسائلی که به ارزش های بنیادین برمی‌گردد دولت را مسئول بدانیم دچار اشتباه شده‌ایم چون همواره احتمال اعمال قدرت غلط وجود دارد.
وزیر راه و شهرسازی افزود: نهاد دولت در دنیای مدرن انحصار قانونی به‌کارگیری زور را دارد، پس اساساً این انتظار از دولت که مدیریت ارزش‌ها را به عهده گیرد کار غلط و اشتباهی است. وزير راه و شهرسازي توضيح داد: اگر مفهوم مديريت اخلاق را به اين كه «مدير اخلاق، دولت است» تقليل دهيم به اين نتيجه می‌رسیم كه دولت مجري اخلاق است! درحالی‌که تنها كار دولت گسترش روابط عادلانه است و نبايد زمينه رفتارهاي متناقض را ايجاد كند.
امید به‌عنوان محصول اخلاق
وزیر راه و شهرسازی در بخش سوم سخنانش امید اجتماعی را نتیجه گسترش اخلاق دانست و تصريح كرد: اگر اخلاق به مفهوم پاسداري از ارزش هاي بنيادي و به‌کارگیری آنها در زندگي حرفه‌ای و آزادي شامل خودمان، كارمندان و مشتريانمان و به‌کارگیری بحث عدالت و اخلاق در چارچوب عملي در نظر گرفته شود، در نهايت به اميد اجتماعي منجر خواهد شد.
دکتر آخوندي بيان كرد: نقطه تعادل در مفاهيم «اميد اجتماعي» است كه محصول رعايت اخلاق است و اساساً امید اجتماعی محصول آن است که من مطمئن شوم اگر دستاوردی به‌دست می‌آورم کسی نابجا آن را از من سلب نمی‌کند و به این مفهوم است که کسی به نام آزادی، استقلال را از ما نگیرد و بالعکس.
وی گفت: بزرگ‌ترین دستاورد اخلاق راه انداختن موتور توسعه اجتماعي است كه بيش از هر چيزي به آن نياز داريم.
وي تاكيد كرد: اميد تخيل و توهم نيست و بايد در چارچوب اطمينان بخشي از ارزش هاي بنيادين باشد چون اميد اجتماعي محصول رعايت آزادي، استقلال و عدالت در زندگي اجتما عي است.
خلاصه شده از نشریه پیام ساختمان