استفاده مؤثر از آب و حفظ آن به هر طریق ممکن در مناطق با آب و هوای خشک که محدودیت منابع آب دارند، بسیار مهم است. ایران کشوری با اقلیم عمدتاً گرم و خشک است که در حال حاضر با کمبود آب روبروست. در صورت ادامه وضعیت و روند کنونی در کشور، میزان تقاضای آب به دلیل افزایش جمعیت و توسعه کشاورزی و صنعتی و اجتماعی، افزایش یافته و میزان منابع آب به دلیل تغییرات اقلیمی و بروز خشکسالی‌ها و کاهش کیفیت منابع آب، کاهش می‌یابد و در نهایت منجر به کاهش سرانه آبی می‌شود؛ کاهش سرانه آبی متعاقباً منجر به بروز و تشدید اختلافات اجتماعی، مهاجرت، محدودیت‌های کم‌آبی، تنش‌های آبی و بروز بحران می‌شود. در راستای مدیریت بهینه منابع آب و دستیابی به وضع مطلوب و تأمین نیازهای آبی در آینده، اقداماتی همچون مدیریت تقاضا و افزایش آگاهی‌های اجتماعی، مدیریت عرضه، اولویت‌بندی مصارف، استفاده از آبهای برگشتی، افزایش بهره‌وری آب و ...، ضروری است. یکی از راهکارهای مهم در این زمینه، بازچرخانی و استفاده مجدد از آب خاکستری است که منجر به کاهش مصرف آبهای سطحی و زیرزمینی می‌شود.
همه فاضلاب تولید شده در خانه شامل فاضلاب تولیدی آشپزخانه، حمام و ماشین لباسشویی (به جز فاضلاب توالت) را آب خاکستری گویند که تقریباً 50 تا 80 درصد فاضلاب شهری را تشکیل می‌دهد. آب خاکستری پس از تصفیه، می‌تواند بسته به نوع و میزان تصفیه اعمال شده، برای مصارف غیر شرب، آبیاری سطحی و زیرزمینی، لباسشویی و سرویس بهداشتی، مورد استفاده مجدد قرار گیرد. به طور کلی سامانه‌های بازچرخانی و استفاده مجدد از آب خاکستری شامل چند بخش و واحد اصلی است:
- سامانه جمع آوری متشکل از شیرها و لوله‌ها به منظور انتقال آب خاکستری به بیرون از خانه
- مخزن جمع‌آوری برای نگهداری موقت مقدار زیادی از آب خاکستری
- سامانه‌ها و واحدهای مربوط به فرآیندهای مختلف تصفیه همچون آشغال‌گیر، انوع فیلترها، و گندزدایی
- پمپ برای انتقال آب خاکستری تصفیه شده از مخزن جمع‌آوری به مقاصد مورد استفاده.
با توجه اینکه عمده کاربرد و استفاده مجدد از آب خاکستری تصفیه شده برای مقاصد آبیاری بوده، اغلب یک سامانه آبیاری نیز با سامانه آب خاکستری همراه است.
در کشور ژاپن، تعداد موارد استفاده از سامانه‌های بازچرخانی آب خاکستری در ساختمان‌ها رو به افزایش است؛ به طوریکه این تعداد از 18 مورد در سال 1969 به 104 مورد در سال 2010 رسیده است و تعداد کل پروژه‌های استفاده مجدد از آب خاکستری در ساختمان‌ها از سال 1969 تا 2010 برابر 3654 مورد بوده است. در یکی از پروژه‌های موفق توکیو که به منظور استفاده مجدد از آب خاکستری در یک مجتمع شامل ساختمان اداری، هتل، مراکز فرهنگی و تجاری انجام شده است، سالیانه 345 هزار متر مکعب پساب تصفیه شده حاصل می‌شود که از این مقدار، 230 هزار مترمکعب برای مصارف آبیاری فضای سبز و سرویس‌های بهداشتی مورد استفاده قرار گرفته و مابقی سرریز می‌شود. در یک پروژه موفق دیگر که در یک هتل توکیو انجام شده است، سالیانه 219 هزار متر مکعب آب خاکستری تصفیه شده به دست می‌آید که 36 هزار متر مکعب آب آشامیدنی به آن اضافه شده و در مجموع سالیانه 255 هزار مترمکعب برای مصارف سرویس‌های بهداشتی، آبیاری فضای سبز و کارواش مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در کشورهای عربی، افزایش تنش و بحران آبی و تغییرات آب و هوایی، منجر به جست و جوی روش‌های کارآمد مصرف منابع آبی و تأمین آب از طریق فاضلاب تصفیه شده (به خصوص برای بخش کشاورزی)، شدده است. مقدار کل آبی که از آب خاکستری تصفیه شده به‌دست می‌آید و مورد استفاده مجدد قرار می‌گیرد، در حدود 2.17 کیلومترمکعب در سال برآورد شده است. در این مقوله، مصر، سوریه، امارات متحده و عربستان جزو بزرگ‌ترین مصرف کنندگان در منطقه محسوب شده و در حدود 75 درصد از حجم آب مورد استفاده مجدد را به خود اختصاص میدهند.
تجربیات کشورهای فوق گویای این مطلب است که استفاده مجدد از آب خاکستری، بخش مهمی از مشکل جوامع را حل می‌کند و برخلاف روش‌های کوتاه مدت، در آیندهای دور به عنوان روشی ضروری و غیر قابل تغییر باقی خواهد ماند. از مزایای مهم و اصلی استفاده مجدد از آب خاکستری میتوان به حفاظت از آب شیرین، حفاظت از منابع آب سطحی و زیرزمینی و تأمین آب اشاره نمود. همان طور که اشاره شد، ایران کشوری خشک و کم‌آب است و با توجه به رشد جمعیت و منابع محدود آب، باید راهکارهای مناسبی برای استفاده بهینه از منابع، اجرا کند؛ لذا استفاده مجدد از آب خاکستری می‌تواند برای رفع مشکلات کم‌آبی، در کشور ایران بسیار کارآمد باشد.
lمنبع : پایگاه خبری وزارت نیرو